I. COVID-19 LÀ GÌ?
Covid-19 viết tắt của cụm từ “Coronavirrus disease 2019”, là dịch bệnh do virus corona gây ra và xuất hiện lần đầu năm 2019 ở địa điểm mua bán động vật hoang dã thành phố Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc với biểu hiện là viêm đường hô hấp cấp nặng. Tác nhân gây bệnh được xác định là một chủng mới của virus Corona, được ký hiệu là 2019-nCoV (viết tắt của cụm từ “2019 Novel Coronavirus”). Coronavirus là một họ virus được tìm thấy trên cả người và động vật, nguyên nhân gây ra các bệnh từ cảm cúm thông thường đến nghiêm trọng hơn như Hội chứng hô hấp Trung Đông (MERS) và Hội chứng hô hấp cấp tính nặng (SARS). Mặt khác chủng virus này hoàn toàn mới nên được cho là virus Corona vốn lưu hành ở động vật đã biến đổi (tiến hóa) thành virus gây bệnh cho người (tương tự virus Corona gây bệnh SARS lây từ cầy hương sang người, virus Corona gây bệnh MERS lây từ lạc đà sang người. Tiếp đó người hoặc những người đầu tiên nhiễm virus từ động vật lại trở thành nguồn phát tán và lây nhiễm virus sang người khác, làm cho bệnh trở thành dịch bệnh lây truyền từ người sang người.
Dịch covid 19 được bộ y tế xếp vào nhóm A- nhóm đặc biệt nguy hiểm vì bệnh có khả năng lây lan nhanh trong cộng đồng, phát tán rộng, chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, tỉ lệ tử vong ban đầu được dự báo lên tới 5%, đặc biệt là trong quá trình phát triển nhân lên của vi rút ngày càng xuất hiện nhiều biến thể có tốc độ lây lan và độc lực mạnh hơn.
Đến nay, Việt Nam đã ghi nhận tổng cộng 7 biến chủng của virus SARS-CoV-2, bao gồm các chủng phổ biến tại Châu Âu, Châu Phi, Anh và Ấn Độ, trong đó có 2 biến chủng gây quan ngại là biến chủng Ấn Độ (B.1.617.2) và biến chủng Anh (B.1.1.7). Biến chủng Ấn Độ được đánh giá là có khả năng lây lan mạnh được WHO xếp vào nhóm “biến chủng gây quan ngại” có khả năng lây truyền cao hơn 40-50% so với biến chủng ở Anh (B.1.1.7). Theo the Lancet và The New England Journal Medicine, biến chủng Ấn Độ có tốc độ lây lan nhanh, thời gian ủ bệnh ngắn, khoảng 2-4 ngày, so với các chủng trước đó có thời gian ủ bệnh từ 5-7 ngày. Tức là sau 2-4 ngày tiếp xúc với nguồn bệnh, người bệnh có khả năng lây truyền sang cho người khác, đặc biệt trong các môi trường kín, thông khí kém, tập trung đông người.
II. ĐƯỜNG LÂY TRUYỀN
Qua tiếp xúc gần
Virut được phát tán ra bên ngoài khi người bệnh ho, hắt hơi mà không đeo khẩu trang làm bắn ra các giọt bắn có kích thước từ 5 micromet trở lên trong phạm vi 2 mét làm người xung quanh hít phải các giọt bắn chứa virut và nhiễm bệnh.
Qua không khí
Virut được phát tán ra bên ngoài khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc được chăm sóc bởi các thủ thuật y tế như hút đờm dãi hoặc khí dung tạo thành các aerosol là “giọt ẩm chứa mầm bệnh “có kích thước dưới 5 micromet lơ lửng trong không khí, các giọt ẩm này có thể được bắn ra vượt quá phạm vi 2 mét, thậm chí có trường hợp ghi nhận lên đến 10 mét.
Qua bề mặt
Lây nhiễm gián tiếp khi chạm vào bề mặt hoặc vật thể có vi-rút, sau đó chạm vào miệng, mũi, mắt. Hầu hết các vi rút có thể sống trong vài giờ trên bề mặt mà chúng tiếp xúc. Một nghiên cứu cho thấy SARS-CoV-2 có thể tồn tại trong vài giờ trên nhiều loại bề mặt khác nhau:
Đồng (xu, ấm trà, dụng cụ nấu ăn): 4 giờ
Các tông (hộp vận chuyển): lên đến 24 giờ
Nhựa (hộp đựng sữa, chai chất tẩy rửa, ghế xe buýt, nút thang máy): 2 đến 3 ngày
Thép không gỉ (tủ lạnh, xoong nồi, bồn rửa, một số chai nước): 2 đến 3 ngày
Đó là lý do tại sao điều quan trọng là phải khử trùng các bề mặt để loại bỏ vi rút.
III. ĐỐI TƯỢNG DỄ BỊ NHIỄM COVID-19
Bất kỳ ai cũng có thể bị nhiễm COVID-19. Tuổi càng cao, nguy cơ mắc bệnh nặng càng cao. Nguy cơ mắc bệnh nghiêm trọng cao hơn nếu bạn đang có một trong những tình trạng sức khỏe như: Bệnh thận mãn, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, cấy ghép nội tạng, béo phì, tim mạch, đái tháo đường, hen suyễn, COPD, đang sử dụng các loại thuốc ức chế miễn dịch như corticoid, thuốc điều trị ung thư…
IV. THỜI GIAN Ủ BỆNH-TRIỆU CHỨNG BỆNH
Thời gian ủ bệnh là khoảng thời gian từ khi nhiễm virus đến khi bắt đầu có triệu chứng của bệnh. Đa phần ước tính về thời gian ủ bệnh của COVID-19 dao động từ 1 đến 14 ngày, phổ biến nhất là khoảng 5 ngày, một vài chủng mới thời gian ủ bệnh có thể đến 21 ngày.
Các triệu chứng lâm sàng ban đầu hay gặp là sốt, ho khan, khó thở, mệt mỏi, mất khướu giác, đau cơ, đau họng, ho có đờm, nôn, tiêu chảy…Những trường hợp nặng dẫn đến viêm phổi, hội chứng suy hô hấp cấp tiến triển (ARDS), suy đa tạng, sốc nhiễm trùng và tử vong…
Nhiều biến chứng của COVID-19 có thể do một tình trạng được gọi là hội chứng giải phóng cytokine hoặc cơn bão cytokine. Đây là khi nhiễm trùng kích hoạt toàn bộ hệ thống miễn dịch giải phóng các protein gây viêm được gọi là cytokine có thể phá hủy các mô và cơ quan của cơ thể...( tiếp theo )
