LUPUS BAN ĐỎ

1. LUPUS BAN ĐỎ LÀ GÌ?

Lupus ban đỏ là một bệnh tự miễn phổ biến gây ra tình trạng hệ miễn dịch tấn công các mô khỏe mạnh của cơ thể. Bệnh có thể ảnh hưởng đến nhiều bộ phận khác nhau gồm da, khớp, thận, tim, phổi, não bộ và máu. Do đó, nâng cao hiểu biết về căn bệnh này là vô cùng quan trọng để phát hiện sớm, điều trị kịp thời và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm.

2. CÁC THỂ CỦA LUPUS BAN ĐỎ

• Lupus ban đỏ hệ thống (SLE) là thể phổ biến nhất, ảnh hưởng đến nhiều bộ phận của cơ thể.
• Lupus ban đỏ dạng đĩa (DLE) gây phát ban mạn tính
• Lupus ban đỏ sở da bán cấp gây loét da trên các bộ phận của cơ thể khi có tiếp xúc với ánh sáng mặt trời
• Lupus do thuốc: Lupus có thể gây ra do tương tác thuốc
• Lupus sơ sinh: Một thể hiếm của Lupus có ảnh hưởng đến trẻ sơ sinh.

Bệnh gặp ở nữ nhiều hơn nam (có thể gấp 8 lần hoặc hơn), xuất hiện ở mọi lứa tuổi, thường nhất là 20 – 45 tuổi. Người Mỹ gốc Phi, Trung Hoa, Nhật có nguy cơ cao hơn so với các chủng tộc khác.

3. NGUYÊN NHÂN

- Chưa xác nhận rõ nguyên nhân, bệnh lý chủ yếu đi từ sự điều hoà miễn dịch của chính cá thể, chịu nhiều

4. TRIỆU CHỨNG

- Trên da:

• Các nốt phát ban nổi bất thường trên da xuất hiện ở hơn 75% bệnh nhân.
• Phát ban hình cánh bướm trên mặt là dấu hiệu đặc trưng nhất nhưng tổn thương cũng có thể xảy ra ở các vùng hở khác như cổ, bàn tay,...
• Phát ban dạng đĩa là triệu chứng khá điển hình trong bệnh Lupus, các mảng da có hình đĩa xuất hiện và lan dần, thường phát triển trên mặt, da đầu, cổ, thường để lại sẹo.

- Trên tim – phổi: Viêm màng ngoài tim, viêm cơ tim, viêm màng phổi tái phát, xuất huyết phế nang lan tỏa (đôi khi xuất hiện). Bệnh có thể gây đau ngực và khó thở.

- Trên miệng: Loét miệng là một trong những triệu chứng phổ biến nhất của bệnh Lupus, Đặc trưng của loét miệng do lupus là thường không đau. Vị trí loét thường tập trung ở vòm miệng.

- Trên thần kinh: Triệu chứng thần kinh có thể do tổn thương bất kỳ phần nào của thần kinh trung ương hay ngoại vi hoặc màng não. Suy giảm nhận thức mức độ nhẹ hay gặp. Cũng có thể có nhức đầu, thay đổi nhân cách, đột qụy, xuất huyết dưới nhện, động kinh, rối loạn tâm thần, viêm màng não vô khuẩn, bệnh thần kinh ngoại vi và sọ, viêm tủy cắt ngang, múa giật múa vờn hoặc rối loạn chức năng não.

- Trên máu: Thiếu máu mạn tính, thiếu máu tán huyết tự miễn. Người bệnh có thể có biểu hiện da xanh xao, niêm mạc không hồng hào, chóng mặt, mệt mỏi.

5. YẾU TỐ NGUY CƠ

• Yếu tố di truyền: Người có tiền sử gia đình Cha mẹ, anh chị em ruột bị mắc lupus ban đỏ hệ thống thì sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao gấp 20 lần so với người bình thường. Các nghiên cứu cho thấy bệnh lupus ban đỏ hệ thống có mối liên hệ về mặt di truyền học. Bệnh di truyền theo gia đình, nhưng không có một gen riêng lẻ nào được xác định là nguyên nhân gây bệnh. Nhiều gen có thể có ảnh hưởng đến nguy cơ phát triển bệnh khi có những yếu tố môi trường kích hoạt.
•  Trầm cảm nặng, rối loạn hormon và viêm nhiễm cũng có thể là yếu tố kích hoạt từ bệnh lý. Hormon sinh dục (Như estrogen) góp phần trong sự hình thành bệnh, và thực tế cho thấy trong thời kỳ sinh sản ở người, tần số mắc bệnh này ở nữ giới cao gấp 10 lần ở nam giới
• Tương tác thuốc: Lupus do thuốc là tình trạng phản ứng thuốc ở những người đang điều trị các bệnh mạn tính. Lupus do thuốc gây ra có triệu chứng tương tự như Lupus ban đỏ hệ thống. Tuy nhiên, các triệu chứng của lupus do thuốc gây ra thường biến mất khi dừng sử dụng loại thuốc gây ra lupus. Có khoảng 400 loại thuốc có thể gây ra tình trạng này, những loại phổ biến nhất là procainamide, hydralazine, quinidine, và phenytoin, một số thuốc chống trầm cảm và kháng sinh.

6. BIẾN CHỨNG

• Biến chứng tại tim: Lupus ban đỏ hệ thống tiềm ẩn nguy cơ viêm cơ tim, tràn dịch màng tim, hiếm gặp hơn thì có viêm động mạch vành, tổn thương van tim và viêm nội tâm mạc Libman-Sacks. Ngoài ra, xơ vữa động mạch tiến triển cũng là một biến chứng tim mạch đáng lo ngại ở bệnh nhân Lupus. Nếu không được điều trị kịp thời, biến chứng suy tim mạn tính có thể xảy ra. Nghiêm trọng hơn, một số trường hợp diễn biến cấp tính, dẫn đến viêm cơ tim cấp, suy tim cấp và thậm chí tử vong đột ngột do trụy mạch. 
• Biến chứng tại phổi: Bệnh nhân có thể gặp tình trạng khó thở, thậm chí suy hô hấp cấp do dịch hoặc viêm nhiễm tích tụ trong khoang màng phổi, bao quanh phổi. Một biến chứng nguy hiểm khác là xuất huyết phế nang lan tỏa. Tiên lượng của bệnh thường không tốt. Ngoài ra, bệnh còn có thể dẫn đến các biến chứng khác như tắc mạch phổi, tăng áp lực động mạch phổi và hội chứng phổi thu nhỏ.
• Biến chứng tại thận: Lupus tấn công cầu thận gây viêm cầu thận, dẫn đến tổn thương. Theo thời gian, tổn thương này có thể tiến triển thành suy thận.
•  Biến chứng tại hệ thần kinh: Bệnh nhân có khả năng xuất hiện các cơn co giật và rối loạn tâm thần.
•  Biến chứng tại hệ tạo máu: Lupus ban đỏ hệ thống tiềm ẩn nguy cơ gây thiếu máu và xuất huyết. Thiếu máu kéo dài dẫn đến suy giảm hoạt động của các hệ cơ quan, trong khi xuất huyết làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu máu và tiềm ẩn nguy cơ tử vong do xuất huyết não, chèn ép não.

7. ĐIỀU TRỊ

- Tránh ánh nắng mặt trời

•  Tia UV tím mặt trời có khả năng làm tình trạng phát ban da của bệnh nhân lupus bị nặng hơn, da dễ bị mẩn đỏ, tróc vẩy.
• Hạn chế ra ngoài trời nắng gắt, nếu buộc phải đi ra đường thì nên đội nón, mũ, mặc áo chống nắng, đeo kính, bôi đầy đủ kem chống nắng để không bị tác động tia UV.

- Xây dựng chế độ ăn uống hợp lý: Trong quá trình điều trị bệnh, bệnh nhân cần phải chú ý, quan tâm đến chế độ dinh dưỡng đa dạng và phong phú các loại thực phẩm rau củ quả. Bổ sung thực phẩm giàu vitamin đặc biệt là vitamin D bằng việc ăn nhiều thực phẩm từ: trứng, bơ, sữa, dầu cá,…, Vitamin D cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giảm nguy cơ mắc các bệnh về xương khớp. Ăn nhiều thực phẩm giàu chất canxi như: phô mai, củ cải,.. Hạn chế ăn những thức ăn chiên xào, dầu mỡ, chứa nhiều cholesterol làm tăng nguy cơ bệnh tim mạch.

- Luyện tập thể dục thể thao phù hợp.

•  Để hỗ trợ điều trị bệnh lupus ban đỏ bạn nên lên kế hoạch rèn luyện cơ thể hợp lý phù hợp với thể trạng sức khỏe của bản thân như: tập gym, tập đi bộ, tập bơi, đi xe đạp,…
•  Điều trị bằng thuốc.

- Nếu triệu chứng trên da nhẹ thì bạn có thể dùng các thuốc đặc trị chống viêm, giảm đau bôi ngoài da

- Các loại thuốc điều trị toàn thân: Thuốc giảm đau, thuốc kháng viêm, thuốc dị ứng, thuốc ức chế miễn dịch tùy thuộc vào giai đoạn và mức độ phát triển của bệnh.

Việc điều trị lupus ban đỏ hệ thống hiện nay còn gặp rất nhiều khó khăn do chưa có thuốc đặc trị. Chính vì vậy nếu có những triệu chứng nghi ngờ kể trên bạn cần đến bệnh viện để được khám, chẩn đoán, điều trị triệu chứng cũng như kịp thời phát hiện, xử lý các biến chứng do bệnh gây ra.

Người viết nội dung: Dược sỹ Đại học Huỳnh Kim Thoa