CHĂM SÓC SỨC KHOẺ NGÀY TẾT
Thời điểm năm hết, Tết đến thường xuyên có những bữa tất niên, ăn nhậu không điều độ, không đúng giờ và đây cũng là dịp dễ nạp vào cơ thể những chất có hại cho dạ dày như chua, cay, rượu...
Hơn nữa, truyền thống văn hóa của dân tộc Việt, người dân quan tâm ngày đầu năm mới đủ đầy thì cả năm sẽ được may mắn, sung túc nên bữa ăn trong dịp Tết các gia đình thường ăn uống thịnh soạn, đầy đủ hơn dẫn đến phát sinh các bệnh lý, đặc biệt là bệnh lý về đường tiêu hóa.
I. CÁC BỆNH LÝ HAY GẶP
1.Tiêu chảy, ngộ độc thực phẩm
- Là tình trạng bệnh lý xảy ra do ăn phải các loại thực phẩm có chứa độc chất. Độc chất ở đây có thể từ các chất phụ gia bị cấm, hoá chất, dư lượng thuốc bảo vệ thực vật. Bên cạnh đó, việc lưu giữ và bảo quản thức ăn thời gian dài, cũng khiến thực phẩm trở nên không an toàn do độc tố sinh ra do quá trình hư hỏng thực phẩm, hoặc do độc tố của chính virus, vi khuẩn.
- Triệu chứng: Đau bụng, nhức đầu, buồn nôn, nôn, tiêu, có thể sốt nhẹ… Biểu hiện của bệnh thường xuất hiện sau ăn khoảng một vài giờ, có thể xảy ra ở một người hoặc nhiều người - những người cùng sử dụng chung thực phẩm
- Xử trí: Tùy vào đối tượng, mức độ mà có cách xử lý khác nhau. Nếu tình trạng nhẹ có thể theo dõi tại nhà bằng cách bù nước điện giải, sử dụng than hoạt, smecta để hấp phụ độc tố kèm hỗ trợ men vi sinh để cân bằng lại hệ lợi khuẩn đường ruột, tuyệt đối không tự ý sử dụng các loại thuốc “cầm tiêu chảy” như loperamid để cầm độc tố cũng như vi khuẩn lại ruột sẽ gây trầm trọng hơn tình trạng bệnh. Nếu nôn ói, tiêu chảy diễn ra nhiều lần, người bệnh mệt mỏi, có dấu hiệu mất nước, đi tiêu chất nhầy, máu cần đưa đến cơ sở khám chữa bệnh gần nhất để điều trị.
2.Táo bón
- Nguyên nhân đến từ việc tiêu thụ quá nhiều thức ăn bánh kẹo, tinh bột, đạm, thức ăn được chế biến sẵn trong ngày tết nhưng lại hạn chế rau xanh, trái cây tươi, ngũ cốc, uống ít nước lọc và hạn chế vận động.
- Triệu chứng: Đi đại tiện phân rắn, nhỏ hơn 3 lần/ tuần kèm tình trạng đầy hơi, chướng bụng, đau âm ỉ vùng bụng dưới, tình trạng sẽ ngày càng tồi tệ hơn đối với những người đã có tiền sử bị trĩ, rách kẽ hậu môn
- Xử trí: Duy trì thói quen ăn nhiều rau xanh mỗi ngày với lượng chất xơ khuyến cáo mỗi ngày trung bình khoảng 300g, có trong rau xanh, hoa quả tươi, ngũ cốc còn nguyên cám, các loại đậu. Nếu không thể ăn được nhiều loại rau nên bổ sung các viên uống hỗ trợ chất xơ và men vi sinh để làm giảm tình trạng táo bón... Ngoài ra, bạn cũng cần phải uống nhiều nước. Nên uống nước ngay khi thức dậy, uống nước trước khi ăn sẽ kích thích nhu động ruột giúp việc đi tiêu được dễ dàng hơn. Không ngồi quá lâu và cố gắng vận động tối thiểu 30 phút mỗi ngày.
3.Viêm dạ dày, đại tràng
Nguyên nhân: Do ăn uống không điều độ, đúng giờ, ăn nhiều thức ăn có chứa gia vị, cay nóng, dầu mỡ, sử dụng nhiều rượu bia, trà, nước có ga
Triệu chứng:
+ Viêm dạ dày: Đau, nóng rát ở vùng thượng vị, ợ hơi ợ chua, khó tiêu, buồn nôn, chán ăn…
+ Viêm đại tràng: Đau quanh và dưới rốn, đầy hơi chướng bụng, đi ngoài phân lỏng, nát, mót rặn, có thể có nhầy nhớt…
Xử trí: Hạn chế các thức ăn có nhiều dầu mỡ, gia vị, cay nóng, nên ưu tiên đồ chín, trái cây tươi, ăn uống điều độ, không ăn quá no, hay để quá đói, hạn chế cà phê, thuốc lá, trà, rượu bia, đồ uống có ga, không nằm hay cúi xuống ngay sau khi ăn…
Có thể chuẩn bị sẵn các thuốc không kê đơn ở tủ thuốc của gia đình đễ hỗ trợ làm giảm triệu chứng trong những trường hợp nhẹ như các gói gel giảm đau dạ dày, enzym giúp tiêu hóa thức ăn và men vi sinh… dưới sự hướng dẫn của nhân viên y tế.
4.Viêm tụy cấp
- Là một cấp cứu y khoa hay bị nhầm lẫn với đau dạ dày. Phần lớn các trường hợp viêm tụy cấp thường xuất hiện sau một bữa ăn giàu dinh dưỡng
- Triệu chứng: Đạu bụng vùng thượng vị, nôn ói dữ dội, sau nôn không đỡ đau, cơn đau giảm hơn một chút nếu ngả người về phía trước, người mệt lả, sốt, nhịp tim nhanh…
- Xử trí: Cần đưa nhanh đến các cơ sở y tế gần nhất để điều trị kịp thời, tránh nhầm lẫn với các biểu hiện của dạ dày và tự ý sử dụng thuốc.
5.Viêm gan và gan nhiễm mỡ
- Nguyên nhân: Việc ăn uống với thành phần thức ăn không hợp lý như: nhiều chất béo, đạm, mỡ động vật, thức ăn có lượng đường quá cao, dùng nhiều rượu bia vào dịp Tết có thể gây rối loạn sự cân bằng trong quá trình chuyển hóa chất béo, khiến lá gan dễ rơi vào tình trạng làm việc quá tải. Đó là điều kiện phát sinh cũng như làm nặng thêm bệnh lý ở những người béo phì và viêm gan, gan nhiễm mỡ.
- Xử trí: Hạn chế uống bia rượu ngày tết. Theo Cục y tế dự phòng, nếu uống rượu bia chỉ nên uống dưới 02 đơn vị cồn/ngày với nam giới, dưới 01 đơn vị cồn/ngày đối với nữ giới và không uống quá 5 ngày trong một tuần. Một đơn vị cồn tương đương 10 gam cồn nguyên chất chứa trong dung dịch uống. Như vậy 1 đơn vị cồn tương đương với 3/4 chai/lon bia 330 ml (5%); 1 cốc bia hơi 330 ml; 1 ly rượu vang 100 ml (13,5%); hoặc 1 chén rượu mạnh 30 ml (40%). Ngoài ra cũng có thể sử dụng các viên uống hoặc dung dịch để hỗ trợ thanh lọc, tăng cường chức năng cũng như giải độc cho gan và đặc biệt, đừng quên uống nhiều nước
6.Bệnh lý về da
- Nguyên nhân: Tiếp xúc nhiều với môi trường, ánh nắng khi đi chơi xuân, sử dụng nhiều mỹ phẩm, trang điểm, thức khuya dễ làm phát sinh các bệnh lý về da, đặc biệt ở những người bị viêm da cơ địa, da mụn, dễ kích ứng
- Xử trí: Uống đủ nước, dưỡng ẩm, cần đảm bảo chu trình skincare cơ bản bao gồm các bước chống nắng, che chắn kỹ, tẩy trang, rửa mặt, dưỡng ẩm cho da, hạn chế đồ ăn ngọt, có nhiều gia vị, dầu mỡ, tăng cường rau xanh, trái cây tươi, hạn chế thức khuya…
7.Dị ứng
- Nguyên nhân: Thay đổi thời tiết, nhiều vật dụng trang trí trong nhà như cây cảnh, hoa chơi tết, bụi bẩn có thể phát tán phấn hoa gây bệnh viêm kết mạc, viêm mũi dị ứng. Ngoài ra thì việc ăn nhiều thức ăn lạ cũng có thể làm tăng nguy cơ dị ứng ở những cơ địa dễ bị dị ứng
- Xử trí: Với những trường hợp dị ứng nhẹ không bao gồm khó thở, phát ban, phù nề, đau quặn bụng, nôn ói thì có thể xử trí bằng việc sử dụng các loại thuốc kháng dị ứng dưới sự tư vấn kỹ của nhân viên y tế, ngoài ra đối với các trường hợp viêm kết mạc viêm mũi dị ứng có thể sử dụng các loại nước mắt nhân tạo, nước muối để loại bỏ các tác nhân gậy dị ứng, cần có biện pháp che chắn khi đi ra ngoài
8.Gout
- Nguyên nhân: Các bữa tiệc thịnh soạn, hải sản, bia là thứ không thể thiếu trong ngày tết, vì vậy nguy cơ khởi phát đợt gout cấp trong thời gian này là khó tránh khỏi.
- Xử trí: Hạn chế rượu bia, hải sản, các loại thịt đỏ và nội tạng động vật, nếu sử dụng cần phải dùng một lượng chất xơ, trái cây gấp 3 lần lượng thịt ăn vào, uống nhiều nước lọc, đặc biệt là các loại nước có tính kiềm để tăng đào thải acid uric ra ngoài cơ thể
Rượu là thức uống có thể được sử dụng thay bia đối với những đối tượng có bệnh lý về gout vì không phải là nguồn cung cấp purin dồi dào, nhưng cũng cần sử dụng hạn chế cũng như lựa chọn các loại rượu có nguồn gốc rõ ràng để tránh ngộ độc methanol
9. Bệnh lý mãn tính: Tăng huyết áp và đái tháo đường
- Là một trong các bệnh thuộc nhóm rối loạn chuyển hóa bởi vậy chịu rất nhiều sự ảnh hưởng từ chế độ ăn uống và sinh hoạt. Việc sử dụng rượu bia, chất kích thích, các thức ăn đóng hộp, các loại thực phẩm muối chua, đồ ăn nhiều dầu mỡ, bánh, kẹo, mứt, … là nguyên nhân khiến người bệnh khó khăn trong việc duy trì và kiểm soát bệnh.
- Để có một cái Tết an toàn, vui vẻ và tràn đầy yêu thương, chúng ta cần duy trì nếp sinh hoạt hàng ngày: Nên chia nhỏ nhiều bữa ăn trong ngày, chỉ nên ăn vừa no để dễ tiêu hóa. Hạn chế các thức ăn nhanh, nhiều dầu mỡ. Tránh uống rượu bia, ngưng hút thuốc lá. Đối với những người bị tăng huyết áp và đái tháo đường cần đặc biệt lưu ý dùng thuốc đúng giờ, kiểm tra huyết áp và đường máu thường xuyên. Cố gắng duy trì tập luyện thể thao nhẹ nhàng để tiêu hao năng lượng dư thừa. Cần nhập viện ngay khi huyết áp hoặc đường máu tăng quá cao hoặc có biểu hiện đau ngực, yếu liệt nửa người…
II. CÁCH PHÒNG NGỪA VÀ HỖ TRỢ ĐIỀU TRỊ TẠI NHÀ
1. Cách phòng ngừa
- Kiểm soát tần suất ăn uống, lượng thức ăn nạp vào và đảm bảo vệ sinh các thực phẩm trong mỗi bữa ăn. Không nhất thiết phải nghiêm khắc đặt ra những quy định dinh dưỡng, vì điều này sẽ khiến mùa Tết của bạn trở nên căng thẳng hơn. Tuy nhiên, cần lưu ý không ăn quá độ trong từng bữa ăn, tăng cường rau xanh và trái cây. Hạn chế uống rượu bia và hút thuốc cũng là một cách để duy trì sức khỏe của bạn trong suốt kỳ nghỉ Tết.
- Đảm bảo ăn các thức ăn được nấu chín kỹ, và không để dùng lại trong nhiều ngày. Điều này giúp bạn giảm thiểu hấp thu các độc tố vào bên trong cơ thể, ảnh hưởng xấu đến hệ tiêu hóa.
- Duy trì thói quen tập thể dục và nghỉ ngơi hợp lý
2. Cách hỗ trợ điều trị tại nhà
- Uống đủ nước
- Tránh nằm ngay sau ăn, hay nằm sấp, giảm thiểu áp lực lên vùng thượng vị
- Tham khảo các thực phẩm như chuối, gạo, táo và bánh mì (viết tắt tiếng Anh là BRAT) để giảm triệu chứng tiêu chảy. Các thực phẩm này đều không chứa các chất gây kích ứng dạ dày, ruột.
- Sử dụng các loại thuốc hỗ trợ tiêu hóa hoặc giảm đau không kê đơn. Tuy nhiên, cần tham khảo ý kiến dược sĩ trước để tránh uống sai liều lượng khiến bệnh nặng hơn
- Sử dụng men vi sinh nhiều lợi khuẩn giúp thiết lập lại hệ cân bằng vi sinh đường ruột, ngăn ngừa vi khuẩn xấu phát triển, hỗ trợ giảm tình trạng rối loạn tiêu hóa.
- Đặc biệt các đối tượng có bệnh lý mãn tính cần tuân thủ chế độ ăn cũng như liệu trình thuốc đang sử dụng, thường xuyên kiểm tra đường huyết, huyết áp để cân chỉnh lại chế độ ăn uống sinh hoạt phù hợp.
